Ενδομητρίωση ενημέρωση και συμβουλές
Ορισμός της Ενδομητρίωσης
Ενδομητρίωση ονομάζεται η παρουσία ενδομητρίου εκτός της μητρικής κοιλότητας. Συνήθως εντοπίζεται πάνω στις ωοθήκες, στις σάλπιγγες, στο περιτόνεο, στα έντερα. Πολύ σπάνια εντοπίζεται και σε άλλα μέρη του σώματος όπως οι πνεύμονες και τα νεφρά.
Τι είναι ενδομήτριο και πώς αναπτύσεται η ενδομητρίωση
Η μήτρα είναι βασικό μέρος του γυναικείου αναπαραγωγικού συστήματος. Τα εσωτερικά τοιχώματα της μήτρας ονομάζονται ενδομήτριο (βλ φώτο). Κάθε μήνα η επιφάνεια αυτής της κοιλότητας (ενδομήτριο) αυξάνεται (παχαίνει) καθώς ανταποκρίνεται στην έκκριση των οιστρογόνων απο το ωοθηλάκιο. Εάν υπάρχει εγκυμοσύνη, το έμβρυο μπορεί να εμφυτευτεί μέσα στο παχύ ενδομήτριο, όπου παράγονται θρεπτικές ουσίες και το βοηθούν να αναπτυχθεί και να μεγαλώσει. Εάν δεν υπάρχει εγκυμοσύνη τότε το παχύ ενδομήτριο κάτω από την επίδραση της προγεστερόνης που εκκρίνεται από το ωχρούν σωμάτιο (το ωοθηλάκιο μετά την ωορηξία) αποβάλλεται. Αυτό ονομάζεται έμμηνος ρύση (περίοδος), που συνήθως διαρκεί γύρω στις 5 μέρες και γίνεται περίπου κάθε 4 εβδομάδες.
Τα αίτια της ενδομητρίωσης
Δεν είναι πλήρως γνωστό τι είναι αυτό που προκαλεί την ενδομητρίωση δηλαδή κύτταρα του ενδομητρίου να βρίσκονται στην περιτοναική κοιλότητα. (Α) Η πιο διαδεδομένη εξήγηση είναι ότι μέρος του ενδομητρίου που αποβάλλεται κατά την περίοδο, μετακινείται και αντίστροφα προς τις σάλπιγγες και ελευθερώνεται στην πύελο. Αυτό μπορεί να συμβαίνει ιδιαίτερα σε γυναίκες πού έχουν βαριά περίοδο. Εάν μικρή ποσότητα αίματος περιόδου βρεθεί πάνω στις ωοθήκες τα κύτταρα τού ενδομητρίου μπορούν να αναπτυχθούν και να μεγαλώσουν τοπικά. Στην συνέχεια η μηνιαία επίδραση των ορμονών που συμβαίνει όπως περιγράφεται παραπάνω βοηθά στο να εξαπλώνεται η ενδομητρίωση.
(Β) Μια άλλη εξήγηση που δίνεται είναι η μεταφορά κυττάρων ενδομητρίου διά της συστηματικής κυκλοφορίας του αίματος όπου εξηγείται και η σπάνια περιγραφή παριστατικών με ενδομητρίωση ακόμη και στά μάτια.
(Γ) Η τελευταία προσπάθεια που έγινε να βρεθούν τα αίτια πρόκλησης της ενδομητρίωσης έδειξε ότι γυναίκες πού έχουν προβληματικό και αποδυναμομένο ανοσοποιητικό σύστημα κυνδυνεύουν περισσότερο να αναπτύξουν ενδομητρίωση.
Εγώ πιστεύω ότι τα αίτια της ενδομητρίωσης είναι συνδιασμός όλων ή μέρος των πιό πάνω 3 πιθανοτήτων, καί έχουν σχέση με την σοβαρότητα και την έκταση του προβλήματος.
Συχνότητα της ενδομητρίωσης
Η ενδομητρίωση ίσως να επηρεάζει 1 στις 10 γυναίκες από την ηλικία που ξεκινούν τα αναπαραγωγικά χρόνια. Μια στις 3 γυναίκες που πάνε σε γυναικολόγο ίσως υποφέρουν από αυτή την κατάσταση. Στις 5 γυναίκες που δυσκολεύονται να μείνουν έγκυες, 2 θα έχουν ενδομητρίωση. Αυτές είναι στατιστικές που συμβαίνουν στην Ευρώπη και βόρεια Αμερική, δεν σημαίνει κατά ανάγκη ότι η ίδια συχνότητα παρουσιάζεται και στις Κύπριες γυναίκες. Εάν η μητέρα σας ή οι αδερφές σας πάσχουν από ενδομητρίωση τότε έχετε 7 φορές πιο πολλές πιθανότητες να νοσήσετε και εσείς. Δυστυχώς πολλές γυναίκες υποφέρουν ‘’ σιωπηλά ΄΄ πιστεύοντας ότι τα συμπτώματα αυτά είναι φυσιολογικά. Στην Κύπρο δεν έχουν γίνει μελέτες επί του θέματος αλλά από την καθημερινή πρακτική φαίνεται ότι η συχνότητα της ενδομητρίωσης είναι πολύ λιγότερη από ότι περιγράφεται στο εξωτερικό. Το Βέλγιο έχει την μεγαλύτερη συχνότητα ενδομητρίωσης όπως και την πιό μολυσμένη αλυσίδα τροφής σε διοξήνες γιαυτό και υποψιάζονται ότι κάποιο ρόλο πιθανώς να παίζει και η διατροφή στην εμφάνιση αυτής της ασθένειας.
Γιατί η ενδομητρίωση προκαλεί προβλήματα
Η ενδομητρίωση είναι επίπονη. Αυτό συμβαίνει γιατί το ενδομήτριο συνεχίζει να ανταποκρίνεται στη μηνιαία έκκριση ορμονών και αιμορραγεί όπου και να βρίσκεται μέσα στο σώμα, κάθε μήνα κατά την διάρκεια της περιόδου. Το πρόβλημα της ενδομητρίωσης μπορεί επίσης να σας προκαλέσει προβλήματα στο να μείνετε έγκυος (στειρότητα). Ωστόσο όταν διαγνωσθεί μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά. Είναι μια καλοήθης κατάσταση, η οποία δεν οδηγεί σε καρκίνο της μήτρας ή των ωοθηκών.
Συμπτώματα
Επώδυνες περίοδοι, πόνος κατά την επαφή, πόνος στην κοιλιά και στην πύελο. Κατά την περίοδο ίσως να υπάρχει πολλή αίμα και ίσως κράμπες (επώδυνες μυϊκές συσπάσεις). Μια φυσιολογική περίοδος δεν πρέπει να διαρκεί περισσότερο από 7 μέρες και δεν πρέπει να είναι επίπονη. Οι γυναίκες που έχουν επίπονες ή μακράς διάρκειας περιόδους πρέπει να ζητούν βοήθεια.
Σε περιπτώσεις ενδομητριώσης, συνήθως ο πόνος της περιόδου ξεκινά 2 μέρες πριν την περίοδο και διαρκεί ως το τέλος. Μερικές γυναίκες έχουν πόνο καθόλη την διάρκεια του μήνα. Μερικές έχουν πόνο κατά την επαφή που μπορεί να κρατήσει μέχρι κάποιες ώρες μετά το πέρας της σεξουαλικής πράξης. Άλλα συμπτώματα είναι πόνος στο στομάχι ή δυσουρία (πόνος κατα την ούρηση). Οι μακροχρόνιοι πόνοι καθώς και οι βαριές περιόδοι αίματος προκαλούν κόπωση, έλλειψη ύπνου, διαταραχές στη διάθεση, μελαγχολία, ένταση πριν την περίοδο και πόνο στην πλάτη. Είναι συνηθισμένο φαινόμενο όλα αυτά τα προβλήματα να οδηγούν τους ασθενείς στο κρεβάτι ίσως και στην απουσία από την εργασία τους, όταν τα συμπτώματα είναι σοβαρά και συχνά.
Προβλήματα γονιμότητας προκαλούνται λόγω ζημιάς στα αναπαραγωγικά όργανα και είναι αρκετές φορές αποτέλεσμα εκτεταμένης ενδομητρίωσης. Οι ωοθήκες είναι ανίκανες να απελευθερώσουν ωάρια και οι σάλπιγγες είναι μπλοκαρισμένες με συμφύσεις, αποτρέποντας τα ωάρια από το να γονιμοποιηθούν ή να φτάσουν στην μήτρα.
Τι πρέπει να κάνει μια γυναίκα αν νομίζει ότι έχει ενδομητρίωση
Αν έχεται οποιοδήποτε από τα προαναφερθέντα συμπτώματα, τότε πρέπει να ζητήσετε ιατρική συμβουλή. Πρέπει να λάβετε βοήθεια στο πως να ανακουφίσετε τα συμπτώματα αυτά και να αποφύγετε μακροχρόνια προβλήματα.
Διάγνωση
Θα συζητηθούν τα συμπτώματα. Αν υπάρχει υποψία ότι η ενδομητρίωση είναι η αιτία των προβλημάτων σας, τότε θα πρέπει να επιβεβαιωθεί η διάγνωση με την μέθοδο της λαπαροσκόπησης. Η προσέγγιση του προβλήματος με αυτό τον τρόπο είναι απαραίτητη διότι 1) θα πρέπει να γίνει η σωστή διάγνωση και αν είναι αναγκαίο, ένα μικρό δείγμα του ιστού θα σταλεί για εξέταση (βιοψία) 2) να εκτιμηθεί η σοβαρότητα και η έκταση του περιστατικού που έχει άμεση σχέση με την θεραπεία, 3) πολλές φορές είναι δυνατή η θεραπεία η έστω μερική λύση του προβλήματος καυστηρίαζωντας τις εστίες ενδομητρίωσης διά της λαπαροσκόπισης.
Μερικές φορές η δίαγνωση είναι δύσκολη και απαιτείται μεγάλη εμπειρεία από τον γιατρό. Σε κλασσικές περιπτώσεις ενδομητρίωσης, ο γυναικολόγος θα δει μικρές μάζες από γαλαζόμαυρες κηλίδες ή κόκκινα στίγματα πάνω στις ωοθήκες στις σάλπιγγες και αλλού.
Θεραπεία
Μπορεί να είναι είναι φαρμακευτική ή χειρουργική ενώ στις χειρότερες περιπτώσεις ενδομητρίωσης εφαρμόζονται και οι δύο.
Πρέπει να συζητήσετε με τον γυναικολόγο σας τον τρόπο θεραπείας που θα σας προταθεί και η απόφαση θα πρέπει να προκύψει αφού λάβετε υπόψην τον τρόπο ζωής σας, τον βαθμό των συμπτωμάτων σας, την ηλικία σας και κατά πόσο θέλετε να αποκτήσετε άλλα παιδιά. Η θεραπεία της ενδομητρίωσης έχει σκοπό να βελτιώσει την ποιότητα ζωής απαλλάσσοντας σας από επίπονα συμπτώματα και να μειώσει τα ποσοστά στειρότητας στην περίπτωση που επιθυμείτε να κάνετε παιδιά. Απόλυτη ίαση ή απαλλαγή από την ενδομητρίωση προς το παρόν δέν υπάρχει ωστοσο η μοντέρνες θεραπείες και ο έξυπνος τρόπος αντιμετώπισης μπορεί να φέρει εξαιρετικά αποτελέσματα ύφεσης της αρρώστιας.
Τι περιλαμβάνει η επέμβαση
Η επέμβαση γίνεται συνήθως λαπαροσκοπικά και πολύ σπάνια με ανοιχτή τομή (λαπαροτομή), έτσι ώστε να επιβεβαιωθεί η διάγνωση ενδομητρίωσης. Παρέχεται η δυνατότητα αφαίρεσης των κύστεων ενδομητρίωσης καθώς και η δυνατότητα καυστηρίασης των εστιών της νόσου.
Στις νεαρότερες γυναίκες που επιθυμούν να μείνουν έγκυες ο στόχος είναι να αφαιρεθεί η ενδομητρίωση, ενώ να διατηρηθούν τα ζωτικά αναπαραγωγικά όργανα (μήτρα ωοθήκες και σάλπιγγες). Η επέμβαση διεξάγεται κάτω από ολική αναισθησία και διαρκεί 1-2 ώρες, αναλόγως του μεγέθους και της τοποθεσίας που βρίσκεται η ενδομητριώση.
Εφόσον η ενδομητρίωση επηρεάζει σε μεγάλο βαθμό μόνο μιά από τις ωοθήκες ή μόνο μιά πλευρά ωοθήκη και σάλπιγγα τότε η καλύτερη λύση είναι να αφαιρεθούν τα πάσχοντα σημεία. Μένοντας άθικτη η άλλη ωοθήκη θα μπορεί να παράγει τις ορμόνες οιστρογόνης και προγεστερόνη. Πριν την επέμβαση θα πρέπει να συζητήσετε με τον γιατρό σας την ανάγκη αφαίρεσης των ωοθηκών ή όχι. Όταν η ασθενής είναι κοντά στα 50 χρόνια συνήθως ο γιατρός εξετάζει και την αφαίρεση των ωοθηκών γιατί είναι η ηλικία όπου οι ωοθήκες σταματούν να λειτουργούν.
Φαρμακευτική αγωγή
Η φαρμακευτική θεραπεία περιλαμβάνει ορμονικά φάρμακα, που μειώνουν την έξαρση της ενδομητρίωσης. Όπως προαναφέρθηκε οι ωοθήκες παράγουν ορμόνες καθόλη την διάρκεια του μήνα, όπου επηρεάζει την έμμηνο ρήση και ελέγχει επίσης το μέγεθος και την ανάπτυξη της ενδομητρίωσης. Στην εγκυμοσύνη για παράδειγμα η ασθένεια βελτιώνεται κατά πολύ και όταν φτάσετε στην εμμηνόπαυση και τα ορμονικά επίπεδα μειωθούν, η ασθένεια συνήθως εξαφανίζεται.
Φάρμακα που μειώνουν τις ορμόνες και παρεμβαίνουν στον μηνιαίο κύκλο και σταματούν την περίοδο. Χωρίς την έμμηνο ρήση, η ενδομητρίωση δεν θα αιμορραγεί και αυτό απαλλάσσει από τους πόνους. Πρέπει να γίνει κατανοητό ότι αυτά τα ορμονικά φάρμακα δίνονται μόνο για κάποιο χρονικό διάστημα. Σίγουρα θα βελτιώσουν την κατάσταση όσον αφορά τα συμπτώματα και θα μειώσουν την ενδομητρίωση, αλλά παραμένει πάντα η πιθανότητα η ασθένεια να επανέλθει.
Τα φάρμακα αυτά ονομάζονται GnRHa και μιμούνται την εμμηνόπαυση. Με αυτήν την αγωγή, το σώμα σας παράγει λιγότερες γυναικείες ορμόνες και συμπεριφέρεται όπως όταν αρχίζει εμμηνόπαυση. Συνήθως δίνονται σαν ενέσιμα μια φορά το μήνα για 6 μήνες ή με ρινικά ψεκάσματα 3-6 φορές την μέρα επίσης για 4-6 μήνες. Η διάρκεια της θεραπείας εξαρτάται από τον βαθμό και έκταση της νόσου. ??? χάπια καθημερινώς ή σαν κάψουλες 2 φορές την εβδομάδα για 6 με 9 μήνες. Κατά την διάρκεια της θεραπείας σας δεν θα έχετε περίοδο και θα έχεται συμπτώματα εμμηνόπαυσης.
Εφόσον γίνει η θεραπευτική αγωγή και η νόσος βρίσκεται σε ύφεση είναι απαραίτητο να συνεχιστεί κάποια θεραπεία συντήρησης. Στις περιπτώσεις όπου επιθυμείται η εγκυμοσύνη θα πρέπει να γίνεται προσπάθεια σύλληψης το γρηγορότερο δυνατό. Τα αντισυλληπτικά χάπια θεωρούνται σήμερα ένας εξαιρετικός τρόπος πρόληψης της ενδομητρίωσης και έγκαιρη αντιμετώπιση ήπιας μορφής ενδομητρίωσης. Τα αντισυλληπτικά χάπια αποτελούν επίσης την καλύτερη συντηρητική και υποστηρικτική αγωγή σε περιπτώσεις που γίνεται θεραπεία της ενδομητρίωσης είτε με αντιορμονικά σκευάσματα είτε χειρουργικά.
Πολλές φορές η συνεχής χορήγηση των αντισυλληπτικών χαπιών είναι απαραίτητη χωρίς διακοπές έστι ώστε να μην δημιουργείται περίοδος όπου με αυτόν τον τρόπο τα κύτταρα ενδομητρίωσης που βρίσκονται μέσα στην πύελο και την κοιλιά, σταματούν να αυξάνωνται να φουσκώνουν και να αιμορραγούν και να προκαλούν πόνο.